Woonwagen als bijzondere woonvorm.
In het het landelijk blad Het Wiel is in 2013 een aantal artikelen verschenen waarin aandacht wordt besteed aan de woonwagen als bijzondere woonvorm. Naast de geschiedenis van de woonwagen komen ook vragen aan de orde in hoeverre de bouwconstructie verschilt met traditionele woningbouw. Hoe staat het met de levensduur, de energiezuinigheid en is er nog toekomst voor de woonwagen. Is deze woonvorm ook inzetbaar voor ander doelgroepen als de oorspronkelijke doelgroep: de woonwagenbewoners, de Roma en de Sinti. Zijn er overeenkomsten met de waterwoning? Op basis van de tekst uit Het Wiel zal in deze pagina’s dieper ingegaan worden op deze materie.
de woonwagen ter discussie.
De laatste jaren staat de woonwagen als woonvorm nogal ter discussie. Sinds de opheffing van de Woonwagenwet in 1999 hebben gemeenten en woningcorporaties de discussie over de verdere ontwikkeling van de woonwagen als aparte woonvorm links laten liggen. Dat hebben ze overgelaten aan de meer kapitaal krachtige woonwagenbewoners. Die zagen al vroeg in, dat het Bouwbesluit en de Woningwet alle ruimte boden om chaletachtige bouwwerken van houtskeletbouw afgewerkt met steenstrips met meerdere verdiepingen te laten verrijzen op standplaatsen. Deze standplaatsen waren oorspronkelijk veelal aangelegd voor de door gemeenten verstrekte CRM-woonwagens en VROM- huurwagens met een maximale lengte-breedte maat van 3.50m x 15.00 meter.Zowel gemeenten als corporaties hebben na 2000 voor de bewoners met een minimuminkomen, vooral ingestoken op alternatieven voor de woonwagen, die meer aansloten bij de traditionele stenen woningbouw. De speciale huurwoningen, vrijstaand en in groepsverband geplaatst, betiteld als woonwagenwoning of versteende woning, waren gebouwd volgens de eisen voor woningen uit het Bouwbesluit. Recent voorbeeld daarvan zijn de woningen van de Amberdreef in Papendecht.( Het Wiel nummer 5 2013). Als argument worden daarbij aangevoerd dat ze door de gegarandeerde lange levensduur van 50 jaar financieel en onderhoudstechnisch beter te exploiteren zijn en dat ze duurzamer en energiezuiniger zijn gebouwd, waardoor de huurder kan rekenen op een lagere huur en energiekosten.
Een meter boven het maaiveld.
Als woonwagenbewoners worden bevraagd op hun ervaring, beleving en voorkeuren voor de vervanging van hun versleten VROM huurwagen, door deze versteende woonwagens, dan spreekt men meestal waardering uit voor het feit dat men samen bij elkaar kan blijven wonen. Men is ook, naar gelang men inspraak heeft gehad in de woningplattegrond, meer of minder tevreden met de gekozen woning, maar spreekt ook van een gemiste kans, dat het uiteindelijk niet haalbaar was gebleken om woonwagens te bouwen. Toch worden er behalve voor de particuliere markt ook voor corporaties en gemeenten nog steeds woonwagens ontworpen en gebouwd, die voortborduren op het concept woonwagen, zoals woonwagenbewoners die uit eind vorige eeuw kennen als CRM, VROM huurwagen en de verbeterde variant ontworpen op initiatief van het LOWV (Landelijk Overleg WoonwagenVrouwen).
In het door de SEV (Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting) in 2001 in opdracht van de Tweede Kamer uitgevoerde onderzoek Eindrapportage Alternatieve Woonvormen Woonwagen SEV 2001 constateerden de onderzoekers van Arconiko architecten en Aldus bouwinnovatie, dat er nog grote winst te behalen is op verbetering en productinnovatie bij de woonwagen.
De moderne variant van de woonwagen voldoet in ieder geval aan de eisen voor woonwagens uit het Bouwbesluit, maar bij toepassing van houtskeletbouw wordt nauw aangesloten bij de eisen voor woningen. Omdat de thermische isolatie bij houtskeletbouw relatief eenvoudig is te realiseren, is vooral op het vlak van energiezuinig bouwen winst te behalen. De aanwezigheid van wielen bij een woonwagen is in de beleving van woonwagenbewoners een belangrijke “symbolische” waarde, maar is volgens het Bouwbesluit niet meer noodzakelijk. De vereiste verplaatsbaarheid volgens het bouwbesluit is tegenwoordig immers gewaarborgd door het gebruik van diepladers en kranen door gespecialiseerde transportbedrijven. De beleving van de woonwagen komt in de nieuwe types vooral tot uitdrukking, doordat de plaatsing van de woonwagens ” 1 meter boven het maaiveld” op een fundering van bielzen van hout of beton, er voor zorgt dat bewoners ondanks de moderne inrichting het gevoel hebben dat ze in een authentieke woonwagen te wonen.
Voor wat betreft de vormgeving en materiaalgebruik bij de nieuwe woonwagens is nog wel een grote slag te maken, als je dat vergelijkt met de traditionele woningbouw. Meestal spreken bewoners zich uit voor traditionele materialen en kleuren, zoals ook te zien zijn in de particuliere bouw, maar de laatste jaren zie je een verschuiving van de witte steenkleur naar de geel-rode steenkleur zoals die voorkomt in de woningbouw. Ook zijn er architecten, zoals Hendrik Klinkhamer van Coarchitecten uit Emmen, die degelijke en energiezuinige woonwagens ontwerpen, waarbij alternatieve buitenbekleding van b.v Red Cedar of andere daktypes, zoals grasdaken worden voorgesteld. In de gemeente Emmen zijn wat types gebouwd en in andere gemeenten zijn ze in bespreking. Voortbordurend op dit concept heeft het bureau ook varianten bedacht voor de reguliere woningmarkt met als thema: Het Landwonen.
Ook in het buitenland worden dergelijke verplaatsbare woonwagens, mobile homes, tiny houses ontworpen, waarbij extra aandacht is besteedt aan vormgeving, duurzaamheid en warmte en geluidsisolatie. Een mooi voorbeeld hiervan is te vinden in enkele ontwerpen van het Canadese Sustain Design Studio. Op de facebook pagina www.facebook.com/TinyHouseBlog zijn allerlei creatieve huisjes op wielen en woonwagentypes te vinden. Helaas is er in Nederland door de strenge bouwregels uit het Bouwbesluit nauwelijks mogelijkheden om op deze manier in zelfgebouwde woonvormen te wonen.
In de volgende artikelen van Het Wiel uit 2013 wordt vanuit verschillende invalshoeken het wonen in een woonwagen tegen het licht gehouden.
Het Wiel 2013 nummer 1 :
Een meter boven het maaiveld.
Het Wiel 2013 nummer 3:
Energiezuinige woonwagen mogelijk, maar nog ver weg.
Het Wiel 2013 nummer 5:
Het wonen in een energiezuinige woonwagen.